Testament notarialny
Sporządzenie testamentu w formie aktu notarialnego stanowi najbardziej świadomy i bezpieczny sposób rozrządzenia majątkiem na wypadek śmierci. W odróżnieniu od testamentu własnoręcznego (holograficznego), który, choć ważny, niesie ze sobą ryzyko zagubienia, zniszczenia, podważenia autentyczności pisma lub nieprecyzyjnych sformułowań prowadzących do sporów interpretacyjnych, forma notarialna eliminuje te zagrożenia. Notariusz ma obowiązek nie tylko stwierdzic tożsamość testatora, ale przede wszystkim upewnić się, że działa on z pełną świadomością i swobodą, bez jakiegokolwiek przymusu, błędu czy groźby. Rola notariusza polega na precyzyjnym przełożeniu woli spadkodawcy na język prawny, w sposób niebudzący wątpliwości.
W trakcie sporządzania aktu, notariusz wyjaśnia testatorowi skutki prawne jego decyzji oraz informuje o dostępnych instytucjach prawa spadkowego, takich jak wydziedziczenie (pozbawienie prawa do zachowku bliskich krewnych, możliwe tylko z ustawowo określonych przyczyn), zapis zwykły (zobowiązanie spadkobiercy do spełnienia określonego świadczenia), zapis windykacyjny (który pozwala na przekazanie konkretnego przedmiotu, np. mieszkania, wskazanej osobie z chwilą otwarcia spadku) czy podstawienie (wskazanie spadkobiercy „zapasowego”, na wypadek gdyby powołany nie chciał lub nie mógł dziedziczyć). Oryginał testamentu notarialnego nie jest wydawany testatorowi – jest bezpiecznie przechowywany w kancelarii przez 10 lat, a następnie przekazywany do archiwum sądu. Fakt jego sporządzenia jest natomiast rejestrowany (na życzenie testatora) w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT), co gwarantuje, że po śmierci spadkodawcy dokument zostanie odnaleziony.
Akt poświadczenie dziedziczenia
Notarialne poświadczenie dziedziczenia (APD) jest czynnością stanowiącą fundament naszej spadkowej praktyki. To wprowadzona w 2008 roku, niezwykle sprawna alternatywa dla długotrwałego postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku. Dokument ten, po jego zarejestrowaniu, ma identyczną moc prawną jak prawomocne postanowienie sądu i stanowi jedyny, obok orzeczenia sądowego, formalny dowód posiadania praw do spadku, niezbędny do załatwienia spraw w urzędach czy bankach, a obligatoryjny przy zbywaniu odziedziczonych nieruchomości. Zasadniczą zaletą tej procedury jest szybkosc – przy komplecie dokumentów, całą procedurę można zamknąć w trakcie jednej wizyty.
Notariusz może jednak działać wyłącznie w sytuacji absolutnego konsensusu. Warunkiem sporządzenia APD jest jednoczesna, osobista obecność wszystkich potencjalnych spadkobierców (zarówno ustawowych, jak i testamentowych) oraz ich pełna, niekwestionowana zgoda co do kręgu uprawnionych i wysokości udziałów. Jakikolwiek spór wyklucza drogę notarialną i wymaga skierowania sprawy do sądu. Procedura rozpoczyna się od spisania protokołu dziedziczenia, w którym notariusz odbiera od stron zgodne oświadczenia na podstawie przedłożonych dokumentów (aktu zgonu, aktów stanu cywilnego, ewentualnych testamentów). Na tej podstawie sporządzany jest sam akt poświadczenia dziedziczenia, który nabiera mocy prawnej dopiero z chwilą rejestracji przez notariusza w centralnym Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia (RAP). Należy też pamiętać, że APD można sporządzić jedynie dla spadków otwartych po 1 lipca 1984 roku.
Umowa o dział spadku
Uzyskanie aktu poświadczenia dziedziczenia (APD) lub postanowienia sądu nie kończy procesu sukcesji. Spadkobiercy stają się jedynie współwłaścicielami całego majątku w częściach ułamkowych (np. każdy w 1/3 udziału w domu). Aby ten stan prawny, często generujący konflikty i uniemożliwiający samodzielne dysponowanie majątkiem, definitywnie zakończyć, konieczne jest zawarcie umowy o dział spadku. Jest to druga z naszych szczególnie istotnych czynności spadkowych. Podobnie jak przy APD, warunkiem sine qua non dla drogi notarialnej jest pełna, zgodna wola wszystkich współspadkobierców co do sposobu podziału. Podstawę prawną stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (art. 1035 i nast.), które odsyłają do regulacji dotyczących zniesienia współwłasności.
W Kancelarii Notarialnej Tomasza Sodela (Notariusz Szydłowiec) wyjaśniamy stronom możliwe sposoby podziału. Może to być podział fizyczny, polegający na przyznaniu poszczególnych skladnikow majątku (np. domu, działki rolnej) na wyłączną własność konkretnym osobom. Inną metodą jest przyznanie całego spadku jednemu spadkobiercy z obowiązkiem spłaty pozostałych. Notariusz dba o precyzyjne sformułowanie umowy, która musi określać skład i zgodną wartość całego majątku spadkowego, dokładny sposób podziału oraz – co niezmiernie ważne – wysokość, terminy i ewentualne zabezpieczenie ustalonych spłat lub dopłat. Wyjaśniamy także stronom konsekwecje podatkowe (np. kwestię podatku PCC od spłat przekraczających wartość udziału). Do dokonania działu niezbędne jest posiadanie APD lub postanowienia sądu oraz zaświadczenia z US o uregulowaniu podatku od spadków.